Zes redenen waarom de overheid niet stopt met moeilijke taal
De overheid weet heel goed hoe belangrijk het is om begrijpelijke taal te schrijven. Ze maken er zelfs reclame voor bij alle ministeries, provincies en gemeenten. ‘Direct Duidelijk’ is nu de regel. Ambtenaren gaan op cursus, ze kunnen hulp vragen via telefoon en internet, en ze krijgen voorbeelden te zien van ‘hoe het wel moet’.
Toch is het voor een organisatie niet makkelijk om zomaar te stoppen met moeilijke taal. Een belangrijke reden daarvoor is: veel ambtenaren weten niet hoe ingewikkeld de overheid is voor heel veel mensen. In hun werk komen ze de mensen niet tegen voor wie ze hun teksten schrijven. Daardoor weten ze ook niet waar ze op moeten letten als ze schrijven.
Er zijn ook veel ambtenaren die wél weten dat het anders moet en anders kan. Maar zelfs zij blijven moeilijke teksten schrijven. Dat heeft meerdere redenen. Het is goed om die redenen te kennen, want dan kun je er als organisatie iets aan veranderen.
Reden 1: Als je ergens veel moeite voor hebt gedaan, dan gooi je het niet zomaar weg
Veel teksten worden door een groepje mensen geschreven. Ze denken samen na over de tekst, schrijven een versie en bespreken die. Daarna schrijven ze een nieuwe versie en misschien nog twee of drie verbeterde versies. Ze steken dus veel tijd in die tekst. Dan vinden ze het jammer om hun tekst weg te gooien omdat hij niet begrijpelijk genoeg is.
Reden 2: Als je duidelijke taal wilt schrijven, moet je heldere keuzes maken
Moeilijke woorden moeten soms verbergen dat beleid (nog) niet helemaal duidelijk is. En soms worden vage woorden gebruikt omdat duidelijke woorden te hard zijn. Bijvoorbeeld: ‘de gemeente zet in op ruimtebesparende vervoersmiddelen’ klinkt heel anders dan ‘alle auto’s moeten de stad uit’.
Reden 3: Je krijgt geen directe beloning als je dingen begrijpelijker maakt
Om duidelijke taal te kunnen schrijven, moet de informatie waarover je schrijft ook duidelijk zijn. Vaak is het beleid van een organisatie onduidelijk. Of de manier van werken. Dan helpt begrijpelijke taal niet – of niet genoeg.
In dat geval moet er meer veranderen dan alleen de taal van een organisatie. Het kan helpen om de organisatie anders in te richten. Of om het werk eenvoudiger te organiseren. Dat kan betekenen dat er afdelingen verdwijnen. Of dat er geen werk meer is voor sommige mensen. Dat is vervelend voor de organisatie én voor de mensen die er werken.
Om je organisatie (en daarmee je taal) simpeler te maken, moet je dus soms ingewikkelde en nare dingen doen. De beloning voor het simpeler maken komt vaak pas veel later. En meestal niet op de plek waar je de belangrijkste dingen hebt veranderd.
Reden 4: Met taal deel je meer dan alleen informatie
Met je taal leg je contact en deel je informatie met andere mensen. Maar je taal zegt ook iets over wie je bent. Een ambtenaar is trots op haar beroep en op de kennis die ze heeft. Dat laat ze graag zien in de teksten die ze schrijft. Ze gebruikt woorden die voor haar bekend zijn en bij haar vak passen. Haar collega’s snappen die woorden, maar voor een gewone lezer kunnen ze onduidelijk zijn.
Als je ambtenaren vraagt om begrijpelijker te schrijven, kunnen ze hun vakkennis en hun trots minder laten zien. Daarom moeten ze de ruimte krijgen om dat op een andere manier te laten zien. Niet alleen in de nieuwe teksten, maar ook in de manier waarop de organisatie het schrijven in begrijpelijke taal aanpakt.
Reden 5: Alleen iemand met invloed kan bepalen dat moeilijke taal moet stoppen
Wie beslist dat de organisatie gaat stoppen met moeilijke taal? Dat moet iemand zijn met macht. Bijvoorbeeld de baas van de organisatie. Maar dat kan ook iemand van buiten de organisatie zijn, die daarvoor een speciale opdracht krijgt. In elk geval is het belangrijk dat die persoon genoeg invloed heeft. Alleen dan kan er echt iets veranderen.
Reden 6: Wat duidelijke taal is, weet de lezer het beste
Je kunt pas echt goed met iemand praten als je taal gebruikt die de ander begrijpt. Wat duidelijke taal is voor je lezer, weet je lezer het beste. Daarom moet je aan je lezer vragen wat hij nodig heeft. Welke woorden hij wel begrijpt en welke niet. Dat betekent dat je je lezer macht geeft. Macht die je als schrijver (of als organisatie) vroeger zelf had, geef je dus weg aan je lezer.
Is ‘stoppen met moeilijke taal’ hetzelfde als ‘we schrijven vanaf nu allemaal B1?’ Nee. B1 is geen standaardoplossing voor alle teksten. Welk taalniveau voor jouw tekst het beste is, hangt af van je doelgroep.
Bronnen
- ‘Stoppen met ambtelijke taal. Waarom we onduidelijk blijven communiceren, tegen beter weten in’ is een artikel van stopstrateeg Marije van den Berg in Tekstblad nummer 1, 2021. Marije vroeg me om een B1-samenvatting van haar artikel te schrijven, die in hetzelfde nummer van Tekstblad verscheen. Bovenstaand artikel is een iets langere versie van die samenvatting.
